Dư luận coi việc bắt ông Saif al-Islam có thể đặt dấu chấm hết cho cuộc nội chiến tại Libya bởi sau khi ông Gaddafi chết, "thái tử" được coi là người duy nhất có khả năng tập hợp những bộ lạc trung thành với chế độ cũ chống lại Hội đồng Dân tộc Chuyển tiếp Libya (NTC). "Thái tử" là thành viên cuối cùng trong gia đình ông Gaddafi bị bắt. Liên minh châu Âu (EU) đã kêu gọi NTC đưa ông Saif al-Islam ra trước công lý một cách an toàn.

Bộ trưởng phụ trách các vấn đề đối ngoại EU Catherine Ashton cho rằng, việc bắt giữ ông Saif al-Islam là quan trọng bởi "thái tử" hoàn toàn có thể là người kế nhiệm của ông Gaddafi, là một mắt xích trong chế độ cũ, nhưng cần phải bảo đảm an toàn cũng như đảm bảo các quyền lợi cho nhân vật này. Mỹ, Anh, Pháp đã hối thúc NTC đảm bảo một phiên tòa công bằng, xét xử nhân đạo, phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế đối với ông Saif al-Islam. Mỹ cũng yêu cầu NTC hợp tác với ICC để xét xử ông Seif al-Islam.

Đặc phái viên của Tổng thống Nga tại châu Phi, ông Mikhail Margelov cho biết, Moskva vui khi nhận được tin ông Saif al-Islam bị bắt. Tòa án hình sự quốc tế (ICC) đã yêu cầu NTC bàn giao việc xét xử ông Saif al-Islam cho họ.

Được biết, công tố viên ICC Luis Moreno-Ocampo sẽ đến Libya trong tuần này để đàm phán với NTC về việc dẫn độ ông Saif al-Islam tới xét xử tại ICC. Theo đó, nếu NTC đảm bảo an toàn cho ông Saif al-Islam thì ICC cũng sẽ tiếp tục hợp tác với Libya trong việc xét xử "thái tử".

Vấn đề được dư luận quan tâm nhất hiện nay là ông Saif al-Islam sẽ bị xét xử như thế nào, tại đâu và "thái tử" sẽ khai những gì. Đa số người dân Libya đều muốn NTC xét xử công bằng ông Saif al-Islam. Tân thủ tướng lâm thời Libya Abdel Rahim Al Kib xác nhận, ông Saif al-Islam bị bắt ngày 19/11 ở vùng núi gần Zintan, phía Bắc nước này và gọi hôm bắt được "thái tử" là một ngày lịch sử. Nhưng Bộ trưởng Tư pháp của NTC Mohammed al-Alagy mới là người đầu tiên công bố thông tin về việc bắt được ông Saif al-Islam và cho rằng, hình phạt dành cho "thái tử" có thể là án tử hình. Tuy tuyên bố sẽ xét xử công bằng ông Saif al-Islam tại tòa án, nhưng ông Abdel Rahim Al Kib không nói rõ "thái tử"sẽ phải hầu tòa ở Libya hay tại ICC ở Hà Lan. Tuy nhiên, tân thủ tướng muốn Libya sẽ là nơi phán xét tội trạng của ông Saif al-Islam.

Ông Saif al-Islam khi trên máy bay.

Giới chuyên môn cho rằng, nếu muốn xét xử tại Libya, NTC phải nộp đề nghị miễn nhiệm và mọi thủ tục xét xử ở Libya phải được thực hiện dựa trên những cáo buộc giống như trong lệnh truy nã của ICC.

Với những gì được trình chiếu trên vô tuyến truyền hình thì ông Saif al-Islam đã rất sợ hãi sau khi bị bắt vì sợ phải chịu chung số phận như "Vua cha". Có tin nói rằng, nhiều tay súng muốn lên chiếc máy bay chở ông Saif al-Islam nhưng đã bị lính đặc nhiệm NTC chặn lại.

Theo lời kể của tay súng NTC Badawi Mohammed, ông Saif al-Islam bị bắt sống trong tình trạng suy dinh dưỡng, thiếu máu, xanh xao vì phải sống thiếu thốn ở sa mạc một thời gian khá dài. Về 3 ngón tay quấn băng trắng là vết thương cũ của ông Saif al-Islam trong một trận không kích của NATO, không phải do họ gây nên. NTC cho biết, ông Saif al-Islam và đoàn tùy tùng đã liên lạc với Yousif Salih al-Mahdi để yêu cầu đưa sang Niger.

Nhưng ngay sau đó, Yousif Salih al-Mahdi đã bí mật liên lạc với lực lượng NTC để cung cấp nơi ẩn náu của ông Saif al-Islam. Các tay súng NTC đã chặn 2 chiếc xe chở ông Saif al-Islam và 4 người khác tại vùng sa mạc gần thành phố dầu mỏ phía tây nam Obari vào khoảng 1h30 ngày 19/11 (theo giờ địa phương). Ngay sau đó, ông Saif al-Islam được đưa về thành phố Zintan bằng máy bay. Khi bị bắt, ông Saif al-Islam chỉ có vài nghìn USD trong túi. Theo đài Az Zintan TV cho biết, ông Saif al-Islam đã đề nghị hối lộ 2 tỷ USD cho lực lượng của NTC ở thành phố Zintan để đổi lấy tự do, nhưng đã bị từ chối. Ông Saif al-Islam đã phủ nhận việc từng liên hệ với ICC khi đang chạy trốn.

Dư luận cũng quan tâm tới tin nói rằng, một nhóm vận động hành lang Mỹ từng hứa hẹn cung cấp dịch vụ tư vấn giải quyết cuộc nội chiến Libya với giá 10 triệu USD. Đó là Marty Martin, cựu nhân viên CIA; Neil C Livingstone,  chuyên gia về khủng bố của DC; Randell K. Wood, luật sư từng đại diện cho nhiều tổ chức của Libya trong nhiều thập kỷ tại thành phố Kansas, Mỹ và Neil S. Alpert, người từng làm việc cho AIPAC, tổ chức vận động hành lang cho Israel tại Mỹ. Nhóm chuyên gia tư vấn này hứa giúp đỡ ông Gaddafi giành lại hàng tỷ USD bị đóng băng tại các ngân hàng bằng những biện pháp phù hợp với nghị quyết của Liên hợp quốc.

Trong một diễn biến liên quan, với 123 phiếu thuận, 4 phiếu chống và 6 phiếu trắng, Đại hội đồng Liên hợp quốc vừa thông qua việc khôi phục tư cách thành viên Hội đồng nhân quyền Liên hợp quốc cho Libya sau 6 tháng tạm treo. Trước đó (17/11), tổ chức Anh em Hồi giáo của Libya đã khai mạc đại hội công khai đầu tiên tại thành phố Benghazi, Libya sau gần 25 năm bị cấm hoạt động.

Một số quan chức của NTC, trong đó có Bộ trưởng các vấn đề Hồi giáo Salem el-Sheikli và Bộ trưởng Quốc phòng Jalal al-Degheili đã dự phiên khai mạc. Các nhóm vũ trang tham gia lật đổ chế độ Gaddafi đã diễu hành qua thủ đô Tripoli nhằm đòi có tiếng nói trong việc thành lập chính phủ lâm thời mới. Ngày 20/11, NTC công bố thành phần chính phủ mới do Thủ tướng lâm thời Abdel Rahim Al Kib đứng đầu.

(Công an nhân dân)